Lutherse kerk

In andere gebieden vormt de Lutherroos het icoon voor het geloof. Waarom is de zwaan een symbool geworden?

De Lutherroos was een zegel die Maarten Luther zelf gebruikte voor het waarmerken van zijn correspondentie. Hij vond zelf dat dit het theologische embleem van het Lutherse geloof was. Toch gebruikt Groningen, samen met onze Duitse oosterburen, de zwaan als symbool voor de Lutherse kerk. Deze geschiedenis gaat terug naar de vijftiende eeuw.

Johannes Hus

In de vijftiende eeuw, honderd jaar voordat Luther zijn stellingen bekend maakte, leefde een Tsjechische hervormer, genaamd Johannes Hus. Zijn achternaam Hus betekent gans. Hus had veel kritiek op de katholieke kerk en kreeg steeds meer volgelingen. De katholieke kerk vond hem te gevaarlijk en liet hem op 6 juni 1415 verbranden op de brandstapel als ketter.

Vlak voordat Hus werd vermoord, zou hij hebben gezegd: "Gij zult nu een gans (Hus) braden, maar over honderd jaar zult gij een zwaan horen zingen, die zult gij moeten verdragen."

De Lutherse gemeenschap

Volgelingen van de Duitse monnik Maarten Luther kwamen in de zestiende eeuw ook in Groningen terecht. Nadat Groningen dankzij de Reductie in 1594 meestreed in de strijd tegen de Spaanse overheersing, werd het calvinisme de dominante godsdienst. Lutheranen werden gedoogd in de stad, maar mochten zich niet profileren.

Lutheranen kwamen in het geheim bijeen en hebben een tijdje gepredikt in omgebouwde pakhuizen. Het duurde twee eeuwen, ongeveer tegen het einde van de zeventiende eeuw, dat zij hier gedoogd werden en dat ze een kerk mochten bouwen.

Rampjaar 1672: een keerpunt

Voor de Lutheranen vormde het jaar 1672 een keerpunt. De bisschop van Münster was van plan om Groningen in te nemen en daarmee zou de weg vrijgemaakt worden voor de verovering van de rest van de Republiek. Dat liep anders dan verwacht.

De Groningse legeraanvoerder Rabenhaupt verzamelde zijn troepen. Goedgetrainde, gedisciplineerde Lutherse officieren en manschappen speelden een cruciale rol bij het verslaan van de legers van Bommen Berend. Ook de ondersteunende rol in de stad Groningen van de Lutherse predikant en de Lutherse gemeenschap werd tijdens het beleg erg gewaardeerd.

Op 28 augustus 1672 heeft Bommen Berend de aftocht geblazen. Zonder de Lutherse gemeenschap was Groningen wellicht ingenomen. De blijdschap om de overwinning betaalde zich terug in de waardering voor de Lutherse gemeenschap. Het stadsbestuur kon de rechten van deze geloofsgemeenschap niet langer negeren.

Schuilkerk

In 1687 stelde het Gronings stadsbestuur de voorwaarden vast waaronder de Lutherse godsdienst in de Stad werd gedoogd. Niet veel later werd een aanvraag om een eigen kerkgebouw ook gedoogd. Er was één strikte voorwaarde voor de bouw van de Lutherse kerk in Groningen: het moest een schuilkerk worden.

Een schuilkerk betekent dat de kerk als het ware verstopt moest worden achter de voorgevel van een burgerhuis. In het jaar 1694 kon het kerkgebouw in de Haddingestraat worden geopend. Op deze afbeeldingen is te zien hoe de oorspronkelijke kerk eruit zag.

Vandaag de dag is de Lutherse kerk de enige schuilkerk van Groningen. De Doopsgezinde kerk, die aan de Oude Boteringestraat staat, was vroeger ook een schuilkerk. Het huis waarachter deze kerk verscholen zat, is inmiddels afgebroken.

De kerkenraadskamer

In de kerkenraadskamer vergadert de kerkelijke gemeente en worden belangrijke documenten bewaard. In deze ruimte is heel veel historie voelbaar. Aan de muur hangen portretten van de predikanten.

Aangezien het Lutherse geloof zich vanuit Duitsland naar Groningen heeft verspreid, zijn veel predikanten van Duitse afkomst. Deze afkomst zorgde in het verleden voor wrijvingen. In het begin, dus in de zestiende eeuw, werd er in het Duits gepreekt. In eerste instantie verliep dat zonder problemen. In de loop der tijd ontstonden verschillen.

Burgers uit Groningen bleven Nederduits spreken, terwijl de Duitse soldaten Hoogduits spraken. Deze talen gingen steeds meer van elkaar afwijken. Terwijl de burgers het grootste gedeelte van de gemeenschap uitmaakten, bestond de kerkenraad vooral uit de militairen.

Taal werd steeds meer een heikel punt. Uiteindelijk zijn de nieuwe generaties steeds meer vernederlandst, en wordt er gepreekt in het Nederlands.

_{Beeld:
Door Hardscarf - Eigen werk, CC BY-SA 4.0, https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=52814080 https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=52814068
Door CWKramer - Eigen werk, CC BY-SA 3.0 nl, https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=11623082}