Het is een harde werkelijkheid dat we onze gezondheid niet altijd voor lief kunnen nemen. Vroeger of later moet iedereen wel eens een bezoek brengen aan de gevreesde reus die het ziekenhuis heet, voor zichzelf of voor een naaste. Ondanks alles wat we te danken hebben aan de geneeskunde is het ziekenhuis zich bewust van haar nare reputatie. Er wordt daarom veel gedaan om het verblijf zo aangenaam mogelijk te maken, met kunst als belangrijk instrument.
Inspiratie, troost en herkenning. Het zijn niet de woorden die we als eerst associëren met het ziekenhuis. Het ziekenhuis associëren de meesten met slecht nieuws, een scherpe steriele geur, lichamelijke ongemakken, enge medische termen. Een plek die we hopen te vermijden en een hoofdrolspeler in de nachtmerries van elke ouder. Het ziekenhuisbed lijkt voor een kind nog wel de meest onnatuurlijke plaats.
Het ziekenhuis is de maatschappij in het klein
Toch staan er weinig instituties meer midden in de maatschappij. Sterker gezegd: het ziekenhuis is de maatschappij in het klein. Het ziekenhuis is het station van de dood maar ook van de geboorte. Het biedt plaats aan alle demografische groepen en heeft zijn eigen fijnmazige infrastructuur en organisatie. Het is het centrum van technische, medische en wetenschappelijke vooruitgang en onderzoek. Ziekenhuizen herbergen vaak scholen, winkels, tuinen en andere voorzieningen die we in de buitenwereld vaak als vanzelfsprekend beschouwen, net als onze gezondheid.
Met name kinderziekenhuizen streven ernaar om het ziekenhuisbezoek een zo stressloze ervaring mogelijk te laten zijn voor de patiëntjes en hun familie. De buitenwereld wordt naar binnen gehaald om zo de geest van het kind zo veel mogelijk naar buiten halen. Kinderziekenhuizen bieden daarom vaak onderwijs, entertainment en voorzieningen voor het hele gezin. Het Emmaziekenhuis in Amsterdam opende in oktober 2015 haar deuren na een grote verbouwing en biedt nu onder meer een bioscoop, sportzaal, theater en privékamers voor elk kind.
Kunst laat nieuwe perspectieven zien en biedt inspiratie, herkenning en troost.
Een van de belangrijkste maatschappelijke elementen die ziekenhuizen naar binnen halen is ook het element dat het meest over het hoofd wordt gezien: kunst. Terwijl buiten het ziekenhuis kunst als een luxeproduct wordt weggezet en vaak wegbezuinigd, wordt in het ziekenhuis de werkelijke waarde ervan ingezien en benut. Het Martini Ziekenhuis Groningen beschrijft deze waarde kort en krachtig: kunst laat nieuwe perspectieven zien en biedt inspiratie, herkenning en troost. In het jaar 2016 zullen hier abstracte beelden en fotorealistische stillevens te bewonderen zijn, net als fotografie, kleien beelden en veel meer. Alle grote ziekenhuizen in Nederland hebben vaste kunstcollecties en exposities van uiteenlopende kunstenaars. De variatie in de kunst zorgt dat elke smaak tegemoet gekomen wordt. Er is kunst die doet lachen, huilen en kunst die verrast. Juist in het ziekenhuis hoeft een schilderij of kunstwerk niet alleen maar opbeurend of vrolijk te zijn, herkenning is even belangrijk als afleiding in moeilijke tijden.
Aan het belang van kunst en kunsteducatie voor kinderen wordt in het Martini Ziekenhuis aandacht besteed door Project Kunstberg, dat de kunst naar de kinderen brengt middels een kunstkar en hen zelf de handen uit de mouwen laat steken. Zo kunnen zij zowel nieuwe vaardigheden ontwikkelen als misschien even vergeten dat ze in een ziekenhuis zijn.
Maakt kunst van het ziekenhuis een vrolijke, ontspannen plek? Nee, en dat zal het ook niet worden. Er wordt vaak gezegd dat men zich pas echt dankbaar voor iets voelt wanneer dit hem is afgenomen. Gezondheid is hiervan het schrijnende voorbeeld en kunst is het onverwachte voorbeeld. Een ziekenhuis zal nooit alle kansen en ervaringen kunnen bieden waar een gezond kind of volwassene toegang tot heeft. Maar wat kunst als afleiding betreft, het is een mooi gegeven dat mij van mijn ziekenhuisbezoeken (UMCG) als kind maar één ding echt met scherpte is bijgebleven: een reuzachtig mechanisch konijn dat zijn twee voortanden poetste met een tandenborstel ter grote van een bezemsteel. Want ook dat is kunst.
Bronvermelding
Kunst in het Martini Ziekenhuis
Martini Ziekenhuis
http://www.martiniziekenhuis.nl/Bezoek-het-ziekenhuis/Voorzieningen/Kunst/
(Voor het laatst geraadpleegd op 24–03–2016)
De Metamorfose – Emma Kinderziekenhuis
AMC
EKZKindergeneeskunde/De-Metamorfose-1
(Voor het laatst geraadpleegd op 26–03–2016)
Kunstkalender 2016 Martini Ziekenhuis
Martini Ziekenhuis
Agenda/2016/Kunstkalender%202016.pdf
(Voor het laatst geraadpleegd op 24–03–2016)
Vernieuwd Emma Kinderziekenhuis opent deuren
NPO http://www.npo.nl/vernieuwd-emma-kinderziekhuis-opent-deuren/07-10-2015/WO_NOS_2209558
(Voor het laatst geraadpleegd op 28–03–2016)
Project Kunstberg
Stichting BeeldBepalend
https://www.stichtingbeeldbepalend.nl/projecten/kunstberg/
(Voor het laatst geraadpleegd op 05–03–2016)
Illustratie: © Laura de Jong